Bạn đã từng tự hỏi tại sao lại có sự đa dạng về nhóm máu không? Câu trả lời sẽ được đề cập trong đoạn văn này.
Theo các nhà khoa học, trung bình một người trưởng thành có thể có khối lượng máu khoảng 5 – 6 lít đối với nam giới và khoảng 4,5 – 5,5 lít đối với nữ giới. Máu chiếm tỷ lệ khoảng 6-8% trọng lượng cơ thể. Máu bao gồm các loại tế bào như hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu và huyết tương.
Theo các nhà khoa học, con người có nhiều nhóm máu khác nhau. Chúng ta thường quan tâm đến việc thuộc nhóm máu A, B, AB hoặc O, và là loại trừ hay cộng. Tuy nhiên, hệ thống nhóm máu của chúng ta phức tạp hơn nhiều so với điều đó.
Các tế bào hồng cầu trong máu chứa một loại protein gọi là hemoglobin, có khả năng kết hợp với oxy. Điều này cho phép tế bào hồng cầu mang oxy trên khắp cơ thể.
Tuy nhiên, bên ngoài màng tế bào cũng tồn tại một loại protein phức tạp khác. Những protein này được gọi là kháng nguyên và chúng tương tác với tế bào bạch cầu và hệ thống miễn dịch để giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng.
Các kháng nguyên đóng vai trò như các dấu hiệu nhận diện, cho phép hệ thống miễn dịch nhận ra các tế bào của chính cơ thể mà không tấn công chúng như một vật thể lạ. Các nhà khoa học đã chỉ ra rằng hai loại kháng nguyên A và B sẽ xác định nhóm máu của chúng ta.
Tuy nhiên, cách chúng ta có được 4 nhóm máu chỉ từ hai kháng nguyên này là gì?
Theo đó, các kháng nguyên sẽ được mã hóa bởi 3 allele khác nhau, đó là các dạng khác nhau của một gene cụ thể. Trong khi allel A và allel B mã hóa cho kháng nguyên A và B tương ứng, allel O không mã hóa cho bất kỳ kháng nguyên nào.
Thực tế là chúng ta thừa hưởng một bản sao của mỗi gene từ cả bố và mẹ, vì vậy mỗi người sẽ có 2 allel xác định nhóm máu. Việc allel nào lấn át allel nào sẽ phụ thuộc vào tính trạng ưu thế của chúng. Cụ thể, đối với nhóm máu, cả allel A và allel B đều có tính trạng ưu thế, trong khi allel O có tính trạng lặn. Do đó, nếu allel A kết hợp với allel A, chúng ta sẽ thu được nhóm máu A; allel B kết hợp với allel B sẽ tạo ra nhóm máu B. Trong khi đó, tính trạng ưu thế sẽ tạo ra cả kháng nguyên A và B, vì vậy kết hợp allel A và allel B sẽ cho chúng ta nhóm máu AB.
Tương tự, các allel O là allel lặn, do đó, nếu ghép cặp với allel A hoặc B, chúng sẽ bị lấn át. Kết quả là tạo ra nhóm máu A hoặc B.
Trường hợp cuối cùng, nếu chúng ta thừa hưởng cả hai allel O từ cả bố và mẹ, các tế bào máu sẽ không có kháng nguyên A hoặc B, dẫn đến kết quả là nhóm máu O.
Dựa trên các tương tác này, khi biết nhóm máu của cả bố và mẹ, chúng ta có thể dự đoán tương đối xác suất nhóm máu của con cái.
Tại sao nhóm máu lại quan trọng?
Theo các chuyên gia, việc xác định đúng nhóm máu có ý nghĩa quan trọng trong truyền máu. Cụ thể, nếu một người nhóm máu A nhận máu từ người nhóm B, hoặc ngược lại, hệ thống kháng thể sẽ từ chối kháng nguyên lạ và tấn công chúng.
Trong khi đó, những người có nhóm máu AB sản xuất cả hai kháng nguyên A và B, vì vậy họ không tạo ra kháng thể chống lại chúng. Do đó, những người mang nhóm máu AB có thể nhận máu từ bất kỳ nhóm máu nào. Điều này giúp nhóm máu AB trở thành “người chuyên nhận”.
Tương tự, những người có nhóm máu O không tạo ra kháng nguyên A hoặc B, vì vậy họ trở thành “người chuyên cho”. Tuy nhiên, hệ miễn dịch của những người này lại tạo ra kháng thể để từ chối tất cả các nhóm máu khác, ngoại trừ nhóm máu O.
Đáng tiếc, việc kết hợp giữa người chuyên cho và người chuyên nhận thực tế còn phức tạp hơn do hệ thống kháng nguyên đi kèm, đặc biệt là yếu tố Rh.
Các nhà khoa học cho biết, Rh+ hoặc Rh- đề cập đến sự hiện diện hoặc vắng mặt của kháng nguyên D trong hệ thống nhóm máu Rh. Yếu tố này không chỉ ảnh hưởng đến việc truyền máu mà còn có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng trong thai kỳ. Nếu một người mẹ có nhóm Rh- mang thai con có nhóm Rh+, cơ thể của người mẹ sẽ sản xuất kháng thể Rh. Kháng thể này có khả năng vượt qua bức màng rào thai và tấn công thai nhi, dẫn đến một tình trạng được gọi là bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh.
Thực tế, nhóm máu hiếm nhất trên thế giới hiện nay là nhóm máu Rh-null. Đặc điểm của nhóm máu này là không có bất kỳ kháng nguyên nào thuộc hệ thống nhóm máu Rh. Trên toàn cầu, chỉ có ít hơn 50 người mang nhóm máu Rh-null. Do hiếm hoi như vậy, nó được biết đến với cái tên “nhóm máu vàng”.
Một số nền văn hóa tin rằng nhóm máu có liên quan đến tính cách, mặc dù thực tế điều này không được khoa học chứng minh. Tuy tỷ lệ các nhóm máu khác nhau có thể khác nhau giữa các cộng đồng, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa hiểu được lý do tại sao chúng phát triển như vậy. Có thể điều này liên quan đến sự bảo vệ chống lại các bệnh bẩm sinh về máu hoặc là kết quả của quá trình di truyền ngẫu nhiên.
Các loài khác nhau cũng có các bộ kháng nguyên khác nhau. Một ví dụ là con người chỉ có 4 nhóm máu chính, trong khi loài chó lại có tới 13 nhóm máu được phát hiện.